Hamelia patens Jacq.

Primary tabs

Hamelia patens Jacq.

Nombre común

(Chiapas): cacapuateA, chochoaA, cuasipinséA, suspinchéA, susupinchéA; (México (país)): cacahuapastleA,B, cacahuapaxtleA,C, cacanapazueA,B, cacapuateA,B, chaclocoA,B,D, chochoaA, cuasipinséA, pañeteA,B, suspinchéA,B, susupinchéA, tochimitilloA,B, xkanáA, zipateA,B; (Oaxaca): cacahuapastleA, zipateA; (Puebla): tochimitilloA; (San Luis Potosí): chaclocoA; (Tamaulipas): chaclocoE; (Veracruz de Ignacio de la Llave): cacahuapaxtleA, cacanapazueA, chaclocoA, pañeteA; (Yucatán): k'anan xiwF, xkanáA; Español (Campeche): coloradilloG, coralilloG, cordoncilloG, hierba cancerinaG, viruelaG; Español (Chiapas): coralilloA,H, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Hidalgo): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, tres hojitasI, trompetilla, vara prieta; Español (Jalisco): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Morelos): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (México (país)): aretilloA, añililloA, canela montésA,B, canutilloD,J, cañutilloA,B, chupamirtoA, coralilloA,B, cordoncilloA, coyolilloA, coyolitoA, crucetaA, estafiateA, hierba del negroA, hierba del pasmoA, hierba del toroA,B,D,J, hierba tintaA, huevo de gatoA, maravillaA,B, nixtamalilloA, palo coloradoA, pie de pájaroA, queliteA, sangre de toroA, trompetillaA,I, vara prietaA,B,D,J; Español (Oaxaca): canela montésA, cañutilloA, coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Puebla): coralilloK, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, tres hojitasL, trompetilla, vara prieta; Español (Querétaro de Arteaga): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Quintana Roo): coloradilloG, coralilloG, cordoncilloG, hierba cancerinaG, viruelaG; Español (San Luis Potosí): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prietaA; Español (Sinaloa): coralillo, hierba del negro, hierba del toroA, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Tabasco): coralilloM, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Tamaulipas): coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Veracruz de Ignacio de la Llave): carne de perroN, coralillo, hierba del negro, hierba del toro, maravillaA, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta; Español (Yucatán): coloradilloG, coralilloG, cordoncilloG, hierba cancerinaG, hierba del negro, hierba del toro, maravilla, palo colorado, quelite, sangre de toro, trompetilla, vara prieta, viruelaG; Huasteco (Chiapas): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Hidalgo): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Jalisco): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Morelos): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (México (país)): chac-locA,B, madura plátanoA,B, tzaclocA; Huasteco (Oaxaca): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Puebla): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Querétaro de Arteaga): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (San Luis Potosí): chac-locA, madura plátanoA, tzaclocA; Huasteco (Sinaloa): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Tabasco): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Tamaulipas): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Veracruz de Ignacio de la Llave): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Huasteco (Yucatán): chac-loc, madura plátano, tzacloc; Maya (Campeche): chak took'G, k'anal che'G, k'ananG, k'anan xiiwG, kanal k'ananG, kanan joolnaj iibG, silche'G, ya'ax k'ananG; Maya (Chiapas): kanan, xkaná-n; Maya (Hidalgo): kanan, xkaná-n; Maya (Jalisco): kanan, xkaná-n; Maya (Morelos): kanan, xkaná-n; Maya (México (país)): kananA,B,D,J, xkaná-nA; Maya (Oaxaca): kanan, xkaná-n; Maya (Puebla): kanan, xkaná-n; Maya (Querétaro de Arteaga): kanan, xkaná-n; Maya (Quintana Roo): chak took'G, k'anal che'G, k'ananG, k'anan xiiwG, kanal k'ananG, kanan joolnaj iibG, silche'G, ya'ax k'ananG; Maya (San Luis Potosí): kanan, xkaná-n; Maya (Sinaloa): kanan, xkaná-n; Maya (Tabasco): kanan, xkaná-n; Maya (Tamaulipas): kanan, xkaná-n; Maya (Veracruz de Ignacio de la Llave): kanan, xkaná-n; Maya (Yucatán): chak took'F, k'anal che'G, k'ananF,O, k'anan xiiwG, kanal k'ananG, kananA, kanan joolnaj iibG, silche'G, xkaná-nA, ya'ax k'ananG; Náhuatl (Chiapas): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Hidalgo): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Jalisco): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Morelos): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (México (país)): cacahuaxóchitlA, cacahuaxúchitlA,D,J; Náhuatl (Oaxaca): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Puebla): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Querétaro de Arteaga): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (San Luis Potosí): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitlA; Náhuatl (Sinaloa): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Tabasco): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Tamaulipas): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Veracruz de Ignacio de la Llave): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Náhuatl (Yucatán): cacahuaxóchitl, cacahuaxúchitl; Otomí (Chiapas): muiti; Otomí (Hidalgo): muiti; Otomí (Jalisco): muiti; Otomí (Morelos): muiti; Otomí (México (país)): muitiA; Otomí (Oaxaca): muiti; Otomí (Puebla): muiti; Otomí (Querétaro de Arteaga): muiti; Otomí (San Luis Potosí): muiti; Otomí (Sinaloa): muiti; Otomí (Tabasco): muiti; Otomí (Tamaulipas): muiti; Otomí (Veracruz de Ignacio de la Llave): muiti; Otomí (Yucatán): muiti; Totonaco (Chiapas): mastanchuluc; Totonaco (Hidalgo): mastanchuluc; Totonaco (Jalisco): mastanchuluc; Totonaco (Morelos): mastanchuluc; Totonaco (México (país)): mastanchulucA; Totonaco (Oaxaca): mastanchuluc; Totonaco (Puebla): mastanchuluc; Totonaco (Querétaro de Arteaga): mastanchuluc; Totonaco (San Luis Potosí): mastanchuluc; Totonaco (Sinaloa): mastanchuluc; Totonaco (Tabasco): mastanchuluc; Totonaco (Tamaulipas): mastanchuluc; Totonaco (Veracruz de Ignacio de la Llave): mastanchulucA; Totonaco (Yucatán): mastanchuluc

Distribución

Belize nativeP, Costa Rica nativeP, El Salvador nativeP, Guatemala nativeP, Honduras nativeP, México (Country) nativeP,Q,R: Campeche nativeP,S; Chiapas nativeP,S,T; Colima nativeP,S,U; Distrito Federal nativeR; Durango nativeS; Guerrero nativeP,S,V; Hidalgo nativeP,S; Jalisco nativeP,S,W,X; Michoacán de Ocampo nativeS; Morelos nativenativenativenativenativenativenativeS; México nativeP,S; Nayarit nativeS; Nuevo León nativeP,R; Oaxaca nativeP,S; Puebla nativeP,S; Querétaro de Arteaga nativeP,S; Quintana Roo nativeS; San Luis Potosí nativeP,S; Sinaloa nativeP,S; Tabasco nativeP,S; Tamaulipas nativeP,S; Veracruz de Ignacio de la Llave nativeP,S,Y,Z; Yucatán nativeP,S; Zacatecas nativeS, Nicaragua nativeP, United States of America nativeP

Categoría IUCN

Preocupación menor (LC)AA

Bibliografía

A. Martínez, M. 1994: Catálogo de nombres vulgares y científicos de las plantas mexicanas
B. Ibarra-Manríquez, G., Lorea-Hernández, F. G. & Cornejo-Tenorio, G. 2011: Rubiaceae. Hamelia patens Jacq. In: González-Espinosa, M., Meave, J. A., Lorea-Hernández, F. G., Ibarra-Manríquez, G. & Newton, A. C. (Eds.). The red list of mexican cloud forest trees
C. Bustamante, M. M. de los Á. 2000: Tesis de licenciatura, Facultad de Ciencias, Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM). Estudio etnofarmacológico de dos plantas útiles en San Felipe Usila, Oax., en el control de la diabetes tipo II
D. Grandtner, M. M. (Comps.) 2005: Elsevier's dictionary of trees. Volume 1. North America
E. Piñones, M. M. del S., Siles, G. J. & Lagarriga, A. I. 2009: Recursos naturales: una alternativa utilizada como complemento terapéutico por las personas que viven con el virus/Síndrome de Inmunodeficiencia Adquirida (PVV), Tampico, Tamaulipas, México. – Cultura de los Cuidados 25: 69-80
F. Flores, J. S., Tun Garrido, J., Ortiz Díaz, J. J. & Kantún Balam, J. 2010: Plantas usadas en cercas vivas en la Península de Yucatán
G. Carnevali, F. G., Tapia-Muñoz, J. L., Duno de Stefano, R., Ramírez Morillo & I. M. (Eds. Grales.) 2010: Flora Ilustrada de la Península de Yucatán: Listado Florístico: 328 pp.
H. Farrera-Sarmiento, O. 2014: Plantas medicinales del Ejido Quintana Roo, Jiquipilas, Chiapas, México. – Lacandonia 8(2): 71-82
I. Callejas, C. M. 2006: Flora medicinal de San Bartolo Tutotepec, Hidalgo. Tesis de licenciatura, Instituto de Ciencias Básicas e Ingeniería (ICBI), Universidad Autónoma del Estado de Hidalgo (UAEH): 166 pp.
J. Grandtner, M. M. & Chevrette, J. (Comps.) 2014: Dictionary of trees. Volume 2. South America. Nomenclature, taxonomy and ecology: 1128 pp.
K. Rodríguez-Acosta, M., Jiménez, M. F. A. & Coombes, A. J. 2010: Plantas de importancia económica en el estado de Puebla
L. López-Villafranco, M. E. 1988: Contribución etnobotánica en plantas medicinales utilizadas por dos grupos étnicos de Mecapalapa, municipio de Pantepec, Puebla. Tesis de licenciatura, Escuela Nacional de Estudios Profesionales Iztacala (ENEP-I), Universidad Nacional Autónoma de México (: 349 pp.
M. Castellanos-Potenciano, B. P. 2010: Caracterización polínica estacional de miel inmadura de Apis mellifera L. en el estado de Tabasco. Tesis de maestría, Colegio de Postgraduados (COLPOS), Campus Tabasco: 114 pp.
N. Ruiz, G. M. G. 2009: Conocimiento, uso y manejo de la flora silvestre y semicultivada útil en tres comunidades cafetaleras de Veracruz. Tesis de licenciatura, Facultad de Biología, Universidad Veracruzana (UV): 79 pp.
O. Orellana Lanza, R., Carrillo Sánchez, L. & Franco Toriz, V. 2010: Arbolado urbano. En: Durán, R. & Méndez, M. (Eds.). Biodiversidad y desarrollo humano en Yucatán
P. Davidse, G. D., Sousa Sánchez, M., Knapp, S. & Chiang Cabrera, F. (Eds.) 1996: Descripción de familias y claves genéricas. In: Davidse, G., Sousa Sánchez, M., Knapp, S. & Chiang Cabrera, F. (Eds.). Fl. Mesoamer.
Q. Lorence, D. H. & Taylor, C. M. 2012: 207. Rubiaceae. In: Davidse, G., Sousa Sánchez, M., Knapp, S. & Chiang Cabrera, F. (Eds.). Fl. Mesoamer. Rubiaceae a Verbenaceae Vol. 4 (2): 1-563
R. Villaseñor, J. L. 2016: Checklist of the native vascular plants of Mexico. – Revista Mex. Biodivers. 87: 559–902
S. Carnevali, F. G., Tapia-Muñoz, J. L., Duno de Stefano, R. & Ramírez Morillo, I. M. (Eds. Grales.) 2010: Flora Ilustrada de la Península de Yucatán: Listado Florístico: 328 pp.
T. González-Espinosa, M. & Ramírez-Marcial, N. 2013: Comunidades vegetales terrestres. En: CONABIO (Ed.). La biodiversidad en Chiapas. Estudio de Estado. Vol. II
U. Cuevas-Guzmán, R., Rodríguez-Guerrero, C. & Núñez-López, N. M. 2016: Rubiáceas (Rubiaceae). En: CONABIO (Ed.). La biodiversidad en Colima. Estudio de Estado
V. Fonseca, R.M. & Lozada-Pérez, L. 1993: No. 1. Laguna de Coyuca. En: Diego-Pérez, N. & R.M.Fonseca (Eds.). Estudios Florísticos en Guerrero
W. Ramírez, R., Vargas, P. O., Arreola, H., Cedano, M., González, R., González-Villarreal, L. M., Harker, M., Hernández, L., Martínez, R. E., Pérez de la Rosa, J. & al. 2010: Catálogo de plantas vasculares de Jalisco: 143 pp.
X. Vargas-Ponce, O., Ramírez Delgadillo, R., Arreola-Nava, H. J., Cedano Maldonado, M., González Tamayo, R., González Villarreal, L. M., Harker, M., Hérnández-López, L., Martínez González, R. E., Pérez de la Rosa, J. A. & al. 2017: Las plantas con flores (Angiospermas). En: CONABIO y SEMADET (Eds.). La biodiversidad en Jalisco. Estudio de Estado. Vol. II
Y. Lorea-Hernández, F. G., Durán Espinosa, C., Gallardo Hernández, C. & Peredo Nava, M. 2011: La diversidad de las plantas con semillas de la flora veracruzana. En: CONABIO (Ed.). La biodiversidad en Veracruz. Estudio de Estado. Vol. II
Z. Sosa, V. & Gómez-Pompa, A. 1994: Lista Florística. Fl. Veracruz
AA. IUCN 2021: The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2021-2.