Diospyros nigra Blanco

Primary tabs

Diospyros nigra Blanco

Nombre común

(Guerrero): tsapultilticA, tzapultilticA; (Hidalgo): munequeB,C; (México (país)): munequeD,E,F,G,H, sirunda-uretaG, tauchéG,H,I, tsapultilticG, tzapultilticG,H; (San Luis Potosí): munequeA,B,C; (Tabasco): tauchéA; Chinanteco (Chiapas): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Guerrero): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Hidalgo): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Michoacán de Ocampo): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Morelos): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (México (país)): ma-ta-muiG,H, ta-tohóG; Chinanteco (Oaxaca): ma-ta-muiA, ta-tohóA; Chinanteco (Puebla): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (San Luis Potosí): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Tabasco): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Veracruz de Ignacio de la Llave): ma-ta-mui, ta-tohó; Chinanteco (Yucatán): ma-ta-mui, ta-tohó; Cuicateco (Chiapas): cuputishi; Cuicateco (Guerrero): cuputishiA; Cuicateco (Hidalgo): cuputishi; Cuicateco (Michoacán de Ocampo): cuputishi; Cuicateco (Morelos): cuputishi; Cuicateco (México (país)): cuputishiG,H; Cuicateco (Oaxaca): cuputishi; Cuicateco (Puebla): cuputishi; Cuicateco (San Luis Potosí): cuputishi; Cuicateco (Tabasco): cuputishi; Cuicateco (Veracruz de Ignacio de la Llave): cuputishi; Cuicateco (Yucatán): cuputishi; Español (Chiapas): zapote negroB,J, zapote prietoB; Español (Guerrero): zapote negroB,K, zapote prietoA,B; Español (Hidalgo): zapote negroL, zapote prietoA; Español (Jalisco): zapote negroB,M, zapote prietoB,N; Español (Michoacán de Ocampo): zapote negroB,O, zapote prietoA,B,N,O,P; Español (Morelos): zapote negroB,Q, zapote prietoA,B,Q,R; Español (México (país)): ebanoE,F,G, zapoteS, zapote de micoS, zapote negroAA,C,D,E,F,G,H,I,N,S,T,U,V,W,X,Y,Z, zapote prietoC,D,E,F,G,H,I,S,W,X,Z, ébanoD,H,I,S; Español (México): zapote negroAB; Español (Oaxaca): zapoteAC,AD, zapote negroA,AE,AF,AG,AH,AI,B, zapote prietoA,AI; Español (Puebla): zapote negroA,AE,AJ,AK,AL,AM,AN, zapote prietoA,AO; Español (Quintana Roo): zapote negroAP; Español (San Luis Potosí): zapote prietoA; Español (Tabasco): zapoteAQ, zapote negroB, zapote prietoA,B; Español (Veracruz de Ignacio de la Llave): zapote negroAF,AR,AS,B, zapote prietoA,AO,AS,AT,AU,B; Español (Yucatán): ebanoA, zapote negroA,AV,B, zapote prietoA,B, ébanoAW,B; Huasteco (Chiapas): múnec; Huasteco (Guerrero): múnec; Huasteco (Hidalgo): múnec; Huasteco (Michoacán de Ocampo): múnec; Huasteco (Morelos): múnec; Huasteco (México (país)): múnecC,G,H; Huasteco (Oaxaca): múnec; Huasteco (Puebla): múnec; Huasteco (San Luis Potosí): múnecA; Huasteco (Tabasco): múnec; Huasteco (Veracruz de Ignacio de la Llave): múnec; Huasteco (Yucatán): múnec; Maya (Chiapas): tauch, tauch-ya; Maya (Guerrero): tauch, tauch-ya; Maya (Hidalgo): tauch, tauch-ya; Maya (Michoacán de Ocampo): tauch, tauch-ya; Maya (Morelos): tauch, tauch-ya; Maya (México (país)): tauchD,G,H,I, tauch-yaD,G,I; Maya (Oaxaca): tauch, tauch-ya; Maya (Puebla): tauch, tauch-ya; Maya (Quintana Roo): ta'uchAP; Maya (San Luis Potosí): tauch, tauch-ya; Maya (Tabasco): tauch, tauch-ya; Maya (Veracruz de Ignacio de la Llave): tauch, tauch-ya; Maya (Yucatán): tauchA,AV,B, tauch-yaA,B,C; Mixe (Chiapas): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Guerrero): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Hidalgo): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Michoacán de Ocampo): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Morelos): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (México (país)): hunchuikllG, jünchúikllG, xencyG,H; Mixe (Oaxaca): hunchuikllA, jünchúikllA, xencyA; Mixe (Puebla): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (San Luis Potosí): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Tabasco): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Veracruz de Ignacio de la Llave): hunchuikll, jünchúikll, xency; Mixe (Yucatán): hunchuikll, jünchúikll, xency; Náhuatl (Chiapas): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Guerrero): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Hidalgo): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Michoacán de Ocampo): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Morelos): tilzápot, tlilzápotlA, tlitzápotl, totocuitlatzápotlA, tsúpilul; Náhuatl (México (país)): tilzápotG,H, tlilzápotlG,H, tlitzápotlG, totocuitlatzápotlG, tsúpilulG; Náhuatl (Oaxaca): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Puebla): tilzápotA, tlilzápotlA, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (San Luis Potosí): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Tabasco): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Veracruz de Ignacio de la Llave): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Náhuatl (Yucatán): tilzápot, tlilzápotl, tlitzápotl, totocuitlatzápotl, tsúpilul; Otomí (Chiapas): bom-rza, bonza; Otomí (Guerrero): bom-rza, bonza; Otomí (Hidalgo): bom-rzaA, bonzaA; Otomí (Michoacán de Ocampo): bom-rza, bonza; Otomí (Morelos): bom-rza, bonza; Otomí (México (país)): bom-rzaG,H, bonzaG,H; Otomí (Oaxaca): bom-rza, bonza; Otomí (Puebla): bom-rza, bonza; Otomí (San Luis Potosí): bom-rza, bonza; Otomí (Tabasco): bom-rza, bonza; Otomí (Veracruz de Ignacio de la Llave): bom-rza, bonza; Otomí (Yucatán): bom-rza, bonza; Popoloca (Chiapas): xindé; Popoloca (Guerrero): xindé; Popoloca (Hidalgo): xindé; Popoloca (Michoacán de Ocampo): xindé; Popoloca (Morelos): xindé; Popoloca (México (país)): xindéG,H; Popoloca (Oaxaca): xindéA; Popoloca (Puebla): xindéA; Popoloca (San Luis Potosí): xindé; Popoloca (Tabasco): xindé; Popoloca (Veracruz de Ignacio de la Llave): xindé; Popoloca (Yucatán): xindé; Tarasco (Chiapas): malisu uruata; Tarasco (Guerrero): malisu uruata; Tarasco (Hidalgo): malisu uruata; Tarasco (Michoacán de Ocampo): malisu uruataA; Tarasco (Morelos): malisu uruata; Tarasco (México (país)): malisu uruataG; Tarasco (Oaxaca): malisu uruata; Tarasco (Puebla): malisu uruata; Tarasco (San Luis Potosí): malisu uruata; Tarasco (Tabasco): malisu uruata; Tarasco (Veracruz de Ignacio de la Llave): malisu uruata; Tarasco (Yucatán): malisu uruata; Tepehuano (Chiapas): saugrán; Tepehuano (Guerrero): saugrán; Tepehuano (Hidalgo): saugrán; Tepehuano (Michoacán de Ocampo): saugrán; Tepehuano (Morelos): saugrán; Tepehuano (México (país)): saugránG; Tepehuano (Oaxaca): saugrán; Tepehuano (Puebla): saugrán; Tepehuano (San Luis Potosí): saugrán; Tepehuano (Tabasco): saugrán; Tepehuano (Veracruz de Ignacio de la Llave): saugrán; Tepehuano (Yucatán): saugrán; Totonaco (Chiapas): sáual; Totonaco (Guerrero): sáual; Totonaco (Hidalgo): sáual; Totonaco (Michoacán de Ocampo): sáual; Totonaco (Morelos): sáual; Totonaco (México (país)): sáualG,H; Totonaco (Oaxaca): sáual; Totonaco (Puebla): sáual; Totonaco (San Luis Potosí): sáual; Totonaco (Tabasco): sáual; Totonaco (Veracruz de Ignacio de la Llave): sáualA; Totonaco (Yucatán): sáual; Zapoteco (Chiapas): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Guerrero): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Hidalgo): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Michoacán de Ocampo): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Morelos): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (México (país)): biaahuiG,H, biaquiD,G,H, pi-llahuiG; Zapoteco (Oaxaca): biaahuiA, biaquiA,AI,B, pi-llahuiA; Zapoteco (Puebla): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (San Luis Potosí): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Tabasco): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Veracruz de Ignacio de la Llave): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zapoteco (Yucatán): biaahui, biaqui, pi-llahui; Zoque (Chiapas): inuA; Zoque (Guerrero): inu; Zoque (Hidalgo): inu; Zoque (Michoacán de Ocampo): inu; Zoque (Morelos): inu; Zoque (México (país)): inuG,H; Zoque (Oaxaca): inu; Zoque (Puebla): inu; Zoque (San Luis Potosí): inu; Zoque (Tabasco): inu; Zoque (Veracruz de Ignacio de la Llave): inu; Zoque (Yucatán): inu

Distribución

México (Country) native -nativeAX: Chiapas nativeAY; Guerrero nativeAZ; Hidalgo nativeAZ; Jalisco nativenativeBA,BB; Michoacán de Ocampo nativeAZ; Morelos nativeAZ; México nativeAX; Oaxaca nativenativeAZ; Puebla native; Querétaro de Arteaga nativeAZ; San Luis Potosí native; Tabasco nativeAZ; Veracruz de Ignacio de la Llave nativeAZ; Yucatán nativenativeAZ,BC

Categoría IUCN

Preocupación menor (LC)BD

Bibliografía

A. Martínez, M. 1994: Catálogo de nombres vulgares y científicos de las plantas mexicanas (as Diospyros ebenum J. Koenig)
B. Pacheco, L. 1981: Ebenaceae. En: Gómez-Pompa, A., Sosa, V., Nevling, L. I., Nee, M., Moreno, N. P. & Ludlow-Wiechers, B. (Eds.). Fl. Veracruz Fasc. 16
C. Pennington, T. D. & Sarukhán, J. 2005: Árboles tropicales de México: manual para la identificación de las principales especies. 3a. Ed: 523 pp.
D. Avendaño, R. S. & Sánchez, G. M. C. 1999: Especies de uso energético en México
E. Grandtner, M. M. & Chevrette, J. (Comps.) 2014: Dictionary of trees. Volume 2. South America. Nomenclature, taxonomy and ecology: 1128 pp.
F. Grandtner, M. M. (Comps.) 2005: Elsevier's dictionary of trees. Volume 1. North America
G. Martínez, M. 1994: Catálogo de nombres vulgares y científicos de las plantas mexicanas (as Diospyros ebenaster Retz.)
H. Meave, J. A. 2011: Ebenaceae. Diospyros digyna Jacq. In: González-Espinosa, M., Meave, J. A., Lorea-Hernández, F. G., Ibarra-Manríquez, G. & Newton, A. C. (Eds.). The red list of mexican cloud forest trees
I. Peña-Chocarro, M. & Knapp, S. (Ed.) 2011: Arboles del Mundo Maya
J. Farrera-Sarmiento, O. 2014: Plantas medicinales del Ejido Quintana Roo, Jiquipilas, Chiapas, México. – Lacandonia 8(2): 71-82
K. Casas, A., Viveros, J. L. & Caballero, J. 1994: Etnobotánica mixteca: sociedad, cultura y recursos naturales en la montaña de Guerrero
L. Villavicencio, M. Á., Pérez-Escandón, B. E. & Gordillo-Martínez, A. J. 2010: Plantas tradicionalmente usadas como plaguicidas en el estado de Hidalgo, México. – Polibotánica 30: 193-238
M. López, V. R., Cházaro, B. M., González, M. R. M. & Covarrubias, L. H. 2011: Árboles de las barrancas de los ríos Santiago y Verde
N. García, R. I. & Linares, R. E. 2013: Árboles y arbustos de la Cuenca del río Tepalcatepec (Michoacán y Jalisco, México) para uso urbano
O. Gómez, M. S. 2000: Estudio etnobotánico de la flora útil del municipio de Nuevo Urecho, Michoacán. Tesis de licenciatura, Escuela Nacional de Estudios Profesionales Iztacala (ENEP-I), Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM) (as Diospyros ebenum J. Koenig)
P. Segura, L. S., Zavala, R. D., Equihua, C. C., Andrés, A. J. & Yepez, T. E. 2009: Los recursos genéticos de frutales en Michoacán. – Rev. Chapingo, Ser.: Hortic. 15(3): 297-305
Q. Cedillo, P. E. & Estrada, L. E. 1996: Las plantas útiles del municipio de Tepoztlán, Morelos. – Revista de Geografía Agrícola 22-23: 39-71
R. Dorado, Ó., Flores-Castorena, A., de Jesús, A. J. M., Arias, D. M. & Martínez, A. D. 2012: Árboles de Cuernavaca. Nativos y exóticos. Guía para su identificación
S. Sistema de Información para la Reforestación (SIRE) 2012: Consultada 21 febrero 2017, en: http://www.conafor.gob.mx:8080/documentos/docs/13/917Diospyros%20digyna.pdf. Diospyros digyna Jacq. 4 pp.
T. Belaunzarán, F., Chacalo, H. A., Chimal, A., Corona, N. E. V., Flores, E. D. A., López, S. M. Á., Malo de Trueba, M. A., Quero, H. J., Rivas, M. M. I., Rojas, Z. E. C., Romero, R. S. & Sandoval, S. J. R. 2009: Fichas de las especies. En: Chacalo, H. A. & Corona, N. E. V. (Eds.). Árboles y arbustos para ciudades
U. Boege, E. 2008: El patrimonio biocultural de los pueblos indígenas de México. Hacia la conservación in situ de la biodiversidad y agrobiodiversidad de los territorios indígenas: 342 pp.
V. Gispert, M. 1997: La cultura alimentaria mexicana: fuente de plantas comestibles para el futuro. – Monograf. Jard. Bot. Córdoba 5: 51-57
W. Lesur, L. 2011: Árboles de México
X. Niembro-Rocas, A. 1986: Árboles y arbustos útiles de México. Naturales e introducidos
Y. Ortega, E. F. & Castillo-Campos, G. 1996: El bosque mesófilo de montaña y su importancia forestal. – Ciencias 43: 32-39
Z. Urbina, M. 1903: Los zapotes de Hernández. – Anales del Museo Nacional de México Primera época 7: 209-234 (as Diospyros ebenum J. Koenig)
AA. Vázquez-Yanes, C. & Batis, M. A. I. 1996: La restauración de la vegetación, árboles exóticos vs. árboles nativos. – Ciencias 43: 16-23
AB. Martínez, de la C. I., Rubí, A. M., González-Huerta, A., Pérez-López, D. de J., Franco-Mora, O. & Castañeda-Vildózola, Á. 2015: Frutos y semillas comestibles en el estado de México. – Rev. Mex. Cienc. Agríc. 6(2): 331-346
AC. Luna, J. A. de L. & Rendón, B. 2008: Recursos vegetales útiles en diez comunidades de la Sierra Madre del Sur, Oaxaca, México. – Polibotánica 26: 193-242
AD. Montalvo, E. L. 2006: Tesis de maestría, Colegio de Postgraduados (COLPOS), Campus Montecillo. Composición florística y manejo de la vegetación leñosa de los cafetales en la Sierra Madre del Sur, Oaxaca
AE. Casas, A., Valiente-Banuet, A., Viveros, J. L., Caballero, J., Cortés, L., Dávila, P., Lira, R. & Rodríguez, I. 2001: Plant resources of the Tehuacan-Cuicatlan Valley, Mexico. – Econ. Bot. 55(1): 129-166
AF. Castillo-Campos, G., Robles, G. R. & Medina, A. M. E. 2003: Flora y vegetación de la Sierra Cruz Tetela, Veracruz, México. – Polibotánica 15: 41-87
AG. Cervantes, S. L. M. 1999: Estudio etnobotánico, histórico, de manejo y explotación de "rosita de cacao" Quararibea funebris (La Llave) Vischer, Bombacaceae, en los Valles Centrales de Oaxaca. Tesis de maestría, Facultad de Ciencias, Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM)
AH. Grupo Mesófilo, A. C. 2002: Evaluación rural participativa de la comunidad de Santiago Quiotepec, Cuicatlán, Oax: 36 pp.
AI. Kelly, L. M. 2001: Ebenaceae. En: Kelly, L. M., Ochoterena, H. &. Medina-Lemos, R. (Eds.). Fl. Valle Tehuacán-Cuicatlán Fasc. 34
AJ. Castro-Ramírez, A. E. 1988: Estudio comparativo del conocimiento sobre plantas medicinales utilizadas por dos grupos étnicos del municipio de Pahuatlán, Puebla. Tesis de licenciatura, Escuela Nacional de Estudios Profesionales Iztacala (ENEP-I), Universidad Nacional Autónoma de Méxi: 241 pp.
AK. Chino, V. S. & Jacquez, R. P. 1986: Tesis de licenciatura, Escuela Nacional de Estudios Profesionales Iztacala (ENEP-I), Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM). Contribución al conocimiento de la flora medicinal de Quimixtlán, Puebla
AL. Martínez-Alfaro, M. Á., Evangelista, V., Basurto, F., Mendoza-Cruz, M. & Cruz, R. A. 2007: Flora útil de los cafetales en la Sierra Norte de Puebla, México. – Rev. Mex. Biodiv. 78(1): 15-40
AM. Paredes-Flores, M., Lira, S. R. & Dávila, A. P. 2007: Estudio etnobotánico de Zapotitlán Salinas, Puebla. – Acta Bot. Mex. 79: 13-61
AN. Rodríguez-Acosta, M., Jiménez, M. F. A. & Coombes, A. J. 2010: Plantas de importancia económica en el estado de Puebla
AO. Zamora, M. M. C. & Hernández, P. L. 1985: Catálogo de especies de plantas útiles con importancia económica de la región norte de los estados de Puebla y Veracruz. – Ci. Forest. (Mexico) 10(56): 16-32
AP. Anderson, E. N., Cauich, C. J., Dzib, A., Flores, G. J. S., Islebe, G. A., Medina, T. F., Sánchez-Sánchez, O. M. & Valdez, C. P. 2005: Las plantas de los mayas: etnobotánica en Quintana Roo, México
AQ. Corona, N. E. V. 2009: Historia natural de los árboles. En: Chacalo, H. A. & Corona, N. E. V. (Eds.). Árboles y arbustos para ciudades
AR. Benítez, B. G., Pulido-Salas, M. T. P. & Equihua, M. 2004: Árboles multiusos nativos de Veracruz para reforestación, restauración y plantaciones
AS. Ibarra-Manríquez, G., Ricker, M., Ángeles, Á. P. G., Sinaca, C. S. & Sinaca, C. M. Á. 1997: Useful plants of the Los Tuxtlas rain forest (Veracruz, Mexico): considerations of their market potential. – Econ. Bot. 51(4): 362-376
AT. Ambrosio, M. M. & Avendaño, R. S. 1999: Catálogo de plantas útiles del municipio de Misantla, Veracruz. – La Ciencia y el Hombre 31: 43-88
AU. Escamilla, P. B. E., Moreno-Casasola, P., Pérez, U. E., Utrera, U. E., Tronco, L. C., Tronco, L. B. & Tronco, M. G. 2015: Plantas medicinales de La Matamba y El Piñonal, municipio de Jamapa, Veracruz: 97 pp.
AV. Whitefoord, C. & Knapp, S. 2009: 197. Ebenaceae. In: Davidse, G., Sousa Sánchez, M., Knapp, S. & Chiang Cabrera, F. (Eds.). Fl. Mesoamer. Cucurbitaceae a Polemoniaceae Vol. 4 (1): 611-616
AW. Martínez, M. 1994: Catálogo de nombres vulgares y científicos de las plantas mexicanas
AX. Villaseñor, J. L. 2016: Checklist of the native vascular plants of Mexico. – Revista Mex. Biodivers. 87: 559–902 (as Diospyros ebenaster Retz.)
AY. González-Espinosa, M. & Ramírez-Marcial, N. 2013: Comunidades vegetales terrestres. En: CONABIO (Ed.). La biodiversidad en Chiapas. Estudio de Estado. Vol. II (as Diospyros ebenaster Retz.)
AZ. Villaseñor, J. L., Ortiz, E., Alvarado, L., Mora, M. & Segura, G. 2013: Catálogo florístico taxonómico de los árboles de México. Base de datos SNIB-CONABIO proyecto No. JE012 (as Diospyros ebenaster Retz.)
BA. Ramírez, R., Vargas, P. O., Arreola, H., Cedano, M., González, R., González-Villarreal, L. M., Harker, M., Hernández, L., Martínez, R. E., Pérez de la Rosa, J. & al. 2010: Catálogo de plantas vasculares de Jalisco: 143 pp. (as Diospyros ebenaster Retz.)
BB. Vargas-Ponce, O., Ramírez Delgadillo, R., Arreola-Nava, H. J., Cedano Maldonado, M., González Tamayo, R., González Villarreal, L. M., Harker, M., Hérnández-López, L., Martínez González, R. E., Pérez de la Rosa, J. A. & al. 2017: Las plantas con flores (Angiospermas). En: CONABIO y SEMADET (Eds.). La biodiversidad en Jalisco. Estudio de Estado. Vol. II
BC. Orellana Lanza, R., Carrillo Sánchez, L. & Franco Toriz, V. 2010: Arbolado urbano. En: Durán, R. & Méndez, M. (Eds.). Biodiversidad y desarrollo humano en Yucatán
BD. IUCN 2021: The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2021-2.